Przekład Danuta Cirlić-Straszyńska
Nowa książka autora „Roli mojej rodziny w światowej rewolucji” to eseizująca proza emigrancka, mająca formę obrachunku, retrospekcji, deklaracji składanej... urzędnikowi, samemu sobie, w imię powinności artystycznych i bardziej osobistych.
Narrator „Deklaracji celnej” zamyśla się nad własnym życiem, które dobiega kresu wraz z podróżą na północ. Dąży do uchwycenia jego sensu, a poprzez powracające wspomnienia i pracę pamięci kreśli refleksyjny, fascynujący, „mądrościowy” obraz naszych i dawniejszych czasów.
W refleksji eseisty podstawową rolę odgrywają myślenie obrazami - odsłaniające logikę pewnego życia, skupionego, refleksyjnego i samotnego, oraz naturę intymnego odczuwania świata – a także literackie odwołania do Dostojewskiego, Gonczarowa czy Hamsuna, zastanawiające i nietypowe, lecz konsekwentnie podporządkowane artystycznej wizji. Celem bowiem jest ukazanie rysu indywidualnej biografii człowieka, artysty, kiedyś melancholijnego młodzieńca, chodzącego po ulicach bez celu, dziś starca w podróży, będącego na granicy dwu światów: dawnej ojczyzny, od niedawna nieprzyjaznej, oszalałej i niezrozumiałej, oraz nowego kraju, stacji docelowej - emigracyjnego „portu ocalenia”.
BORA ĆOSIĆ, jeden z najwybitniejszych pisarzy byłej Jugosławii, urodził się w roku 1932, w Zagrzebiu. Po pięciu latach przeniósł się wraz z rodziną do Belgradu, gdzie spędził 55 lat życia. W roku 1992, podczas wojen jugosławiańskich, wyjechał do Rovinja, a stamtąd do Berlina. Dziś mieszka w Niemczech.
Należy do pokolenia pisarzy, które debiutowało około 1956 r. – do najbardziej utalentowanego pokolenia w powojennej serbskiej prozie, do którego zalicza się także Miodraga Bulatovicia, Danila Kiąa, Borislava Pekicia...
Opublikował ponad 30 książek, powieści, zbiorów opowiadań i esejów. Zajmował się teatrem, filmem, tłumaczeniem i – zbieraniem okruchów cywilizacji europejskiej. Pisał m.in. o Gombrowiczu, Schulzu i Witkacym. Wysyła swoje małe eseje do niezależnego chorwackiego tygodnika „Feral Tribune”, a także do „Plusa i Minusa” "Rzeczpospolita".
Za powieść „Rola mojej rodziny w światowej rewolucji” otrzymał najwyższą nagrodę jugosławiańską w 1970 r. Powieść tę wznawiano, tłumaczono, adaptowano dla teatru i kina. Była też zakazywana, m.in. w Polsce Ludowej, w latach siedemdziesiątych. Po trzydziestu latach książkę opublikowało wydawnictwo Czarne i wówczas okazało się, że ta groteskowa historia powojennego socjalizmu w jednym z krajów Europy Środkowej jest nadal w pełni aktualna. Naturalnie czyta się teraz inaczej tę tragikomiczną powieść, w której jednak przeważa ton zabawny.
Eseizującą prozę „Deklaracja celna” Bory Ćosicia uznano za najlepszą książkę zagraniczną w Niemczech, w 2001 roku. Szczególna Deklaracja Ćosicia dotyczy nie konkretnego bagażu, rzeczy, jakie emigrant wywozi za granicę, ale bagażu intelektualnego, emocjonalnego, moralnego, jaki każdy gromadzi z biegiem lat. Pisarz unika oskarżeń własnego kraju, a mimo to „pustynię Belgradu” przedstawia w sposób przerażająco smutny. Stara się pisać obiektywnie, chłodno i w ten sposób osiąga w tej krótkiej autobiograficznej powieści wstrząsający rezultat. Jest to niezwykły portret wewnętrzny kogoś, kto na zawsze opuszcza kraj rodzinny, quasi-eseistyczna powieść ukazująca związane z tym problemy oryginalnie i nowatorsko, znakomitym Ćosiciowskim stylem, bogatym językiem.
Problemy emigracji i uchodźstwa interesują naszych czytelników. Takiego ich ujęcia, takiej powieści na ten temat dotychczas jednak nie było. Ćosić jest pierwszym, który stosując opisaną wyżej metodę, postawił niezwykle celną diagnozę psychologiczną i społeczną.
Danuta Cirlić-Straszyńska
oprawa miękka, foliowana, ze skrzydełkami
152 stron
wymiary 125 x 195 mm
wyd. I 2003 ISBN 83-87391-86-7
